Missive 75
Maria Lichtmis 2018
Twee weken geleden is een boek verboden. Stalingrad van Antony Beevor mag niet in de Oekraïense winkels aanwezig zijn. Dat vindt directeur Oliyink die Toezichthouder op de Media is. Het verscheen in 1998. Maar in 2016 werd een Index Librorum Prohibitorum opgesteld, o.m. door regisseur Filipp Iljenko. Binnen twee jaar staan er circa 30.000, vooral Russische titels op. Duitsland, noch Rusland maalt erom. De strijd om Stalingrad – sinds 1961 Volgograd- was taboe en is verleden. Al schreit ten hemel wat daar gebeurde.
Een overgave is niet getekend. Toen de 2e februari 1943 aanbrak, heerste ijzingwekkende stilte. In hun hoofdkwartier ondervroegen Woronow en Rokossowsky de gevangen genomen Friedrich Paulus (1946 Ich stehe hier auf Befehl memoires) die bij alle ziekte, apathie en zenuwtrekkingen niet nalaten kon te vertellen dat hij sinds twee dagen Feldmarschall was.
In de Wolfsschanze kwam een telegram binnen van Strecker en Groscurth : XI legerkorps heeft met zijn 6 divisies zijn plicht gedaan in hevige gevechten tot de laatste man. Leve Duitsland. De seiner voegde daaraan zekerheidshalve Heil Hitler toe. Toen de Luftwaffe rond het middaguur boven de ruïnes bij de Wolga cirkelde, kreeg veldmaarschalk Milch bericht dat geen teken van gevechten te bekennen was.
Bij alle gruwelijke massaliteit staat weinig vast buiten de legerorders en de logistieke bevelen. De rest is chaos; 800.000 slachtoffers lukraak geschat. Nog tientallen jaren later kwamen stoffelijke overschotten aan het licht. Overlevende burgers waren er circa 10.000 (inwonersaantal Appingedam). Krijgsgevangenen zo’n 91.000 (inwonersaantal Hilversum), waaronder 22 Duitse generaals. Films (Enemy at the gates) en boeken bevatten stompzinnige wreedheid, massale executies. Maar ook heldenmoed en medemenselijkheid bij beide partijen. Verteld wordt dat in het skelet van de geteisterde stad één fontein gespaard was gebleven. Daar stonden beeldjes van dansende kinderen omheen.
Wat kunnen bizarre feiten leren? Eén idee van Trotsky en Stalin is nonsens gebleken. Zij dachten dat fronttroepen tot betere aanvallers konden worden gemaakt door volkscommissarissen en Komsomol-leden achter hen op te stellen met pistoolmitrailleurs. Bij aarzeling of afwijking schoten die hun eigen soldaten dood. Toen die 2e linie opgeheven moest worden, verraste het Dobronin en Chroesjtsjov hoe intens de partijleden gehaat werden – daar waren ze uit zichzelf nooit op gekomen.
Het stelde niets voor dat prominenten als Manstein en Groscurth binnenskamers bijtende kritiek op de Führer hadden. Tsjoejkov en Vasilevski wisten best dat Stalin weinig van legers leiden snapte. Maar omwille van hun hachje bleven ze gehoorzamen tegen inzicht en geweten in. Hitler, een Oostenrijker, mocht dus door interne terreur onberekenbare schade toebrengen aan Duitsland. Stalin, een Georgiër, kon met hetzelfde dwangsysteem Rusland onmetelijke ellende bezorgen. Beiden maakten miljoenen slachtoffers. Hitler pleegde zelfmoord, ziek en verward; zijn as werd verstrooid. Stalin overleed in vredestijd; hij werd opgebaard in een mausoleum dat toeristen bezochten. Beide onmensen worden nu nog door groepen vereerd.
Kan daaruit lering getrokken worden? Amper. Hitler, Stalin, evenals Kim Jon-un, Assad enzovoorts schakelden met interne terreur en zuiveringen hun concurrenten en kritiek uit. Daarbij zorgden ze onafgebroken voor barre propaganda. Eigen belang eerst, dan partijbelang. Het algemeen belang? Ja, voeding, economie, handel, volksgezondheid kwam later wel, eventueel na de hongersnood.
Het nare is dat interne machtsstrijd ook voorkomt buiten totalitaire regimes. Bij bedrijven, sportverenigingen, bandjes. Zou in Nederland dit verschijnsel ontbreken? Frankrijk, Duitsland, Spanje, Italië gaven voorbeelden van verlamde democratieën die soms op de rand van burgeroorlog balanceerden.
Houdt iedere parlementaire democratie het risico in, dat strebers, maffiosi en one-issue fanatics partijen ontwrichten? Had Fortuyn kunnen voorkomen, dat hij werd gewipt of op een zijspoor gerangeerd? Hoe behielden Kok en Lubbers de overhand? Gaan we daarvan nog genoeg staaltjes zien in verkiezingstijd? Waarom zouden feministenhorden Wilders en Baudet ontzien? Zal een cohort langharige blondines met paladijnen te keer gaan over zeden, discriminatie, milieu en op te heffen mensenrechten- behalve vrouwenrechten?
Er bestaat geen erkende moraal of ethiek op dit gebied. Misschien is het normaal dat geen leider dit gezaag aan zijn stoelpoten op den duur volhoudt? Ons stelsel schrijft verkiezingen iedere vier jaar voor. Blijft een leider langer goed dan zo’n acht of tien jaar? Kan een politieke beweging circa 80 jaar wel overleven? Is het hoogst haalbare dat ondanks die interne machtsstrijd grote leiders – De Witt, Pitt- het landsbelang erdoor loodsen? Beetje bij beetje zijn we er toch op vooruit gegaan? Ook de laatste tien jaar?
Misschien zit er niet meer in dan beseffen: Ze hebben me er weliswaar uitgeknikkerd, maar ik heb voor het landsbelang, de burgers toch zus of zo bereikt, dat blijft (Thorbecke, Churchill, De Gaulle, wethouders, specialisten, diensthoofden). Zo kunnen legio collaborateurs, trawanten en handlangers mijmeren: ik heb toch maar zoveel jaar belangrijke functies kunnen bekleden! Al is het algemeen belang er niet bij gebaat geweest. Al ik het niet deed, hadden Jan of Piet het beslist gedaan. Het komt goed op den duur.
De Russische leiders bij Stalingrad zijn nog decennia later aan de macht. Chroesjtsjov, Worosjilov, Malenkov. Vandaag, 75 jaar later, is in Volgograd een grote herdenking gehouden met kransleggingen o.a. van de Russische president. Het wordt stil rond dit keerpunt in de Tweede Wereldoorlog dat verregaande gevolgen had. Over het verbod op boeken, de Index, is weinig bekend. Een Oekraïense juriste meent: Het wordt hoog tijd dat jullie een Toezichthouder op de Media aanstellen. Zijn onze media zo extreem? Nee, om wat ze weglaten, verzwijgen of juist extra in het nieuws pluggen.